Doğrudan Temin ihale Usulü

İdareler sözleşme yaparken sırasıyla belli işlemlerin tesis edildiği usulleri uygulamaktadır. Bu usuller ihale usulleri olarak adlandırılmaktadır. İhale usulleri DİK’te ve KİK’te düzenlenmektedir.BudoğrultudaidarelerDİKkapsamındakiişlerinihalesindekapalı teklif usulü, belli istekliler arasında kapalı teklif usulü, açık teklif usulü, pazarlıkusulü ve yarışma usulü arasından işin gereğine göre birini tercih edecektir. Aynı şekildeKİK’e tabi işlerin ihalesinde de açık ihale, belli istekliler arasında ihale ve pazarlıkusullerindenbiritercihedilecektir.

Bununla beraber KİK’te, uygulanacak ihale usullerinin sayıldığı 18.maddede yer almayan alım usulleri de düzenlenmiştir. Bu sebeple ihale usulü olarak kabul edilmeyen doğrudan temin ve tasarım yarışması usulleri istisnai usuller olarak kabul edilmektedir.

Doğrudan temin ihale usulü KİK m.22’de düzenlenen haller dışında uygulanamayan istisnai bir usuldür

Anılanmaddedesayılanhallerdeidarelerihtiyacınhızlıcakarşılanmasıadınadoğrudanteminusulünüuygulayaraksözleşmeninkarşıtarafınıbelirlemesürecinikısaltabilmektedir

Tasarım yarışmalarıysa mimarlık, mühendislik, kentsel tasarım projeleri ve güzel sanat eserleri gibi teknik ve estetik hususlar içeren plan ve projelerin elde edilmesi amacıyla, katılımda bulunan kişilerin bir jüri değerlendirmesine tabi tutulduğu usuldür. Kanunda bu usule ilişkin usul ve esasların ilgili mevzuatla belirleneceği ve değerlendirmenin rekabet ilkesi gözetilerek yapılması gerektiği düzenlenmiştir.

Her iki usul de KİK’te ihale usulleri arasında sayılmamıştır. Bunun sonucu idareler bakımından, diğer usullerde uygulanması öngörülen ilan, teminat alma ve ihale komisyonu kurma gibi yükümlülükler söz konusu olmayacaktır. Bununla beraber doğrudan temin ve tasarım yarışması usulleri bir ihale usulü sayılmayacağı için bu usullerin uygulanması sırasında idarelerce tesis edilen işlemlerin ihale işlemi olarak nitelendirilip nitelendirilmeyeceğinin tartışılması gerekmektedir. Böylelikle anılan işlemlere ilişkin uyuşmazlıkların ivedi yargılama usulü kapsamında yer alıp almayacağı değerlendirmesi yapılabilecektir.

Danıştay konuya ilişkin temyiz incelemelerinde, anılan uyuşmazlıklara ivedi yargılama usulünün uygulanacağına karar vermiştir. Bu doğrultuda Mahkeme, doğrudan temin usulü ile gerçekleştirilen işe ilişkin sözleşmenin feshedilerek, ihalenin açık ihale usulü ile gerçekleştirilmesi talebiyle idareye yapılan başvurunun, zımnen reddine ilişkin kararın iptali istemiyle açılan davada, ivedi yargılama usulüyle öngörülen dava açma süresine uyulmadığına karar vermiştir.

• Danıştay 13.D, E. 2020/1384, K. 2020/1896, T. 09/07/2020.
• Danıştay 13.D, E. 2021/5129, K. 2022/489, T. 16/02/2022
• Danıştay 13.D, E. 2019/4270, K. 2020/689, T. 02/03/2020.

Bununla beraber Mahkemenin kentsel tasarım yarışmasının iptali istemiyle görülmekte olan bir davaya ilişkin başvuruda da benzer kanaati söz konusudur. Temyiz başvurusunda tasarım yarışmalarının ihale usulü olmadığı, yapılan işlemlerin ihale işlemi olarak nitelendirilmeyeceği, bu yüzden ivedi yargılama usulü uygulanarak açılan davanın süre yönünden reddedilmesine ilişkin kararın bozulması talep edilmiştir. Mahkeme yapılan başvuruyu bozma sebeplerinden birinin olmaması sebebiyle reddetmiştir.

Dolayısıyla Mahkemenin anılan işlemleri ihale işlemi olarak kabul ettiği görülmektedir. Oysaki Mahkemenin doğrudan temin usulünün ihale usulü olmadığı bu sebeple doğrudan temin usulünün uygulandığı hallerde şikayet ve itirazen şikayet başvuru usulünün uygulanmayacağı yönünde kararları mevcuttur.

Danıştay 13.D, 2014/3945, K. 2015/165,       T. 26/01/2015

Danıştay 13.D, E. 2016/3041, K. 2016/3335, T. 18/10/2016.

Danıştay’ın doğrudan temin usulünü ihale usulü olarak kabul etmediği bazı kararlar

• Danıştay 13.D, E. 2020/824, K. 2021/130,     T. 18/01/2021
• Danıştay 13.D, E. 2012/2022, K. 2014/2186, T. 30/05/2014.

Bu doğrultuda Mahkemenin kararları arasında tutarsızlık oluşmaktadır. Eğer anılan işlemler bir ihale sürecinde tesis edildiyse zorunlu başvurulara ilişkin usulün de uygulanması gerekir.

KİK’in ihale usullerini sıraladığı 18.madde göz önünde bulundurularak doğrudan temin ve tasarım yarışmalarını bir ihale usulü olarak kabul etmemek, bu usullerin uygulanması sırasında tesis edilen işlemleri ihale işlemi olarak nitelendirmemek ve bu işlemlere ilişkin uyuşmazlıkları ivedi yargılama usulü kapsamında değerlendirmemek gerekmektedir. Zira İYUK’un m.20/A maddesi ihale işlemlerinin ivedi yargılama usulü kapsamında olduğunu hüküm altına almıştır. Mahkemenin kararlarında görüldüğü şekilde bir çözüm kabul edilecekse KİK’in ilgili maddesi değiştirilerek anılan usullerin de ihale usulü olarak tespit edilmesi gerekmektedir.