İhale İşlemleri

İdari işlemler çeşitli özellikleri dikkate alınarak sınıflandırılmaktadır. Bu kapsamda idari işlemlerin maddi açıdan, iradenin açıklaması bakımından veya hukuki etkileri bakımından sınıflandırılması söz konusudur

Maddi açıdan yapılan sınıflandırmada işlemin niteliği dikkate alınır. Buna göre temel olarak idari işlemler maddi özelliklerine göre düzenleyici işlemlerden ve birel işlemlerden oluşur. Düzenleyici işlemler genel, soyut, sürekli ve kişilik dışı işlemlerken birel işlemler özel, somut, uygulanmakla tükenen ve kişisel işlemlerdir.

İdarenin düzenleme yetkisi Anayasa ve kanunlardan kaynaklanan bir yetkidir. Buyetkinin idarelere tanınmasının sebebiyse kanun koyucunun idarenin her faaliyet alanınıeninceayrıntısınakadardüzenlemeimkanınınbulunmamasıdır.Hakikaten idarelerhayatın her alanına yayılacak şekilde faaliyetlerde bulunmaktadır ve bunların ayrıntılışekildekanunkoyucutarafındandüzenlenmesimümkün değildir.

Her ne kadar yasamanın asliliği gereği genel, soyut, sürekli ve kişilik dışı hukuk kuralları koyma yetkisi yasama organında olsa da anılan sebepten yasama organının idareye düzenleme yapma yetkisi tanıması doğaldır.

Bu yetkinin kullanımı halinde idarelerin genel, soyut, sürekli ve kişilik dışı işlemler yapması söz konusudur. Düzenleyici nitelikteki bu işlemlerin somut hale gelmesi ve kişiler bakımından etki doğurmasıysa birel işlemlerin tesis edilmesiyle olmaktadır. Bu anlamda birel işlemlerin maddi açıdan yürütme faaliyetinin görünümü olduğu ifade edilmektedir.

Düzenleyici işlemlerin tek başlarına dava konusu olması mümkünken bununla birlikte işlemin uygulama işlemi niteliğindeki birel işlemle beraber dava edilmesi de mümkündür. Nitekim düzenleyici işlemin doğrudan kişilerin hukuk alanını etkilememesi ve ilgililerin birel işlemlerin tesis edilmesiyle düzenleyici işlemlerin muhatabı haline gelmesi sebebiyle ikinci durumun daha çok gerçekleştiği söylenebilecektir

Anılan duruma ilişkin düzenlemeye İYUK m.7/4’te yer verilmiştir. Buna göre düzenleyici işlemlere ilişkin dava açma süresi işlemin ilanıyla başlamaktadır. Ancak dava açma süresi geçse de ilgililer, uygulama işleminin tesis edilmesiyle düzenleyici işlem aleyhinde dava açabilecektir. Bu durumda düzenleme, ilgililerin tek başına uygulama işlemini veya tek başına düzenleyici işlemi ya da her ikisini beraber dava edebilme imkanını tanımaktadır.

Şu halde hem uygulama işlemi hem de dayanağı düzenleyici işlem aleyhinde idari yargıda dava açmak mümkündür. Ancak konumuz açısından incelemeye değer olan uygulama işleminin bir ihale işlemi olduğu durumlarda, dayanağı düzenleyici işleme ilişkin uyuşmazlıkların giderilmesinde ivedi yargılama usulünün uygulanıp uygulanmayacağının tespit edilmesidir.

İlk olarak uygulama işlemi tesis edilmeksizin bir düzenleyici işlemin ilanıyla dava açma süresi içinde bu işlem aleyhinde idari yargıya başvurulduğu hallerde şüphesiz genel yargılama usulü uygulanacaktır

Zira ihale mevzuatında ihale işlemlerinin ne olduğu ifade edilmiştir. Bu doğrultuda ihaleye ilişkin olması ve hatta ihale sürecini düzenliyor olması fark etmeksizin anılan işlemlerin ivedi yargılama usulü kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir.

Öte yandan uygulama işlemi niteliğindeki ihale işlemiyle beraber düzenleyici işlemaleyhindedavaaçılmasıhalindeysedurumbukadaraçıkdeğildir.Nitekimihaleişlemineilişkin uyuşmazlığın giderilmesinde ivedi yargılama usulünün uygulanacağı ortadadır.Ancakdüzenleyiciişlembirihaleişlemiolmadığıiçingenelyargılamausulününuygulanmasıgerekmektedir.

Fakat davaların birlikte açılmasının sonucuysa her iki davada aynı usulün işletilmesiyle uyuşmazlıkların giderilmesidir. Bu durumda incelemeyi yapan mahkemeden beklenen, her iki işlem aleyhinde ayrı ayrı dava açılması için dilekçenin reddinekararvermesidir.

Bu doğrultuda her iki işlem aleyhinde ayrı ayrı dava açılacak ve düzenleyici işleme ilişkin uyuşmazlığın giderilmesinde genel yargılama usulü, uygulama işlemine ilişkin uyuşmazlığın giderilmesindeyse ivedi yargılama usulü uygulanacaktır. Aksi halde, düzenleyici işlemin uygulama işlemi niteliğindeki ihale işlemiyle beraber ivedi yargılama usulüne tabi olması durumunda ilgililerin adil yargılanma hakkının ihlali söz konusu olacaktır.

Bununla beraber ihale işleminin düzenleyici işlemle beraber genel yargılama usulüne tabi olması halindeyse ivedi yargılama usulünün kabul edilmesi gerekçesiyle uyumlu olmayan bir duruma sebebiyet verilecektir.