ihale Sözleşme eki Birim Fiyat Tarifleri

Kamu İdaresi Türü	Diğer Özel Bütçeli İdareler
Yılı	2014
Dairesi	8
Karar No	266
İlam No	449
Tutanak Tarihi	14.2.2023
Kararın Konusu	İhale Mevzuatı ile İlgili Kararlar

 

 

YENİ BİRİM FİYAT

… Genel Müdürlüğü 2014 yılı hesabının Dairemizde yargılanması sonucu düzenlenen … tarih ve … sayılı Ek İlamın 1’inci maddesinde,

… İnşaat Turizm Sanayi ve Ticaret A.Ş. yüklenimindeki, … TL teklif bedelli ve ihale tarihi … olan … İnşaatında, sözleşmeye aykırı olarak “Enjeksiyon Bünyesine Giren Poliüretan Esaslı Kimyasal Enjeksiyon Malzemesi” için yeni birim fiyat düzenlenerek ödenmesinden kaynaklanan … TL’nin denetçi tarafından sorgu konusu edildiği görülmüştür. Ancak, yapılan incelemede, “Enjeksiyon Bünyesine Giren Poliüretan Esaslı Kimyasal Enjeksiyon Malzemesi” imalatına ilişkin olarak mevzuata aykırı bir şekilde hatalı yeni birim fiyat yapılmasından dolayı, yeni birim fiyat tutanağını düzenleyen kişilerin tamamının savunmalarının alınmadığı tespit edildiğinden, kamu zararına yol açtığı iddia olunan hususa ilişkin bütün sorumluların savunmalarının alındıktan sonra düzenlenecek Ek Raporun yargılanmasına değin konunun hüküm dışı bırakılmasına karar verilmişti.

Bu karar üzerine, Denetçi tarafından düzenlenen … tarihli ek raporun Dairemize havale edilmesi üzerine … sayılı Ek İlamın 1 inci maddesiyle hüküm dışı bırakılan konunun 6085 sayılı Sayıştay Kanununun 50’nci maddesinin üçüncü fıkrası hükmü gereğince görüşülmesinin devamına karar verildi.

Katkı maddeleri dahil bütün malzemelerin temini, iş yerine nakli, sondajlarla tespit edilen zemin iyileştirmesi gerektiğine karar verilen bölgede bindirme uzunluğu dahil öngörülen derinlikte ve eğimde enjeksiyon deliklerinin açılması, kusurlu bölgeye uygun enjeksiyon şerbetinin hazırlanması, açılan deliklerden uygun basınçla enjeksiyonun yapılması, ekipmanın sökülmesi ve açılan diğer sondaj kuyularına taşınması, enjeksiyonu biten deliklerin ağızlarının doldurulması, yükleme, boşaltma ve nakliye işleri, malzeme zayiatı ile bu iş için gerekebilecek her türlü ek masraf dahildir.

denilmektedir.

Yukarıda yer verilen tarifte, 005 poz numaralı “Zayıf Zeminlerde Enjeksiyon Yapılması” imalatında birim fiyata dâhil alt kalemler tek tek sayılmıştır. Buna göre katkı malzemesi dâhil bütün malzemelerin temininin birim fiyatın içerisinde olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca kusurlu bölgeye uygun enjeksiyon şerbetinin hazırlanması işinin de teklif birim fiyata dahil olduğu görülmektedir. Sözleşme eki “Birim Fiyat Tarifleri” nde yer alan “uygun enjeksiyon şerbetinin hazırlanması” ifadesinden uygulanacak enjeksiyon yönteminin baştan belli olmadığı, uygulama aşamasındaki duruma göre enjeksiyon yöntemlerinden uygun olanına (kimyasal veya çimento) karar verilebileceği sonucuna ulaşılmaktadır. Dolayısıyla işin uygulama aşamasında poliüretan esaslı kimyasal enjeksiyon malzemesi için yeni birim fiyat tespit edilmesi ve ödenmesi mevzuata aykırıdır.

“Cevap-12: Teklif sahibi, teknik şartnameler, jeolojik raporlar, yerinde yaptığı incelemeler ve tünel inşaatı uygulamaları esnasında kazandığı tecrübeler doğrultusunda yapılması gereken enjeksiyon tipini öngörecek ve teklifini, karşılaşılabilecek sorunların çözümüne uygun yöntemler ve bu yöntemin gerekliliklerini esas alarak hazırlayacaktır. Uygulamada hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın, teklif sahiplerinin paçal olarak hazırlayacağı varsayılacak bu poz kapsamında teklif fiyatına ek bir ödeme yapılmayacaktır.”

denilerek, uygulamada kullanılacak yöntemin bir öneminin bulunmadığı, teklif sahiplerinin paçal olarak hazırlayacakları varsayılacak bu poz kapsamında teklif fiyatına ek bir ödeme yapılmayacağı ifade edilmiştir.

Söz konusu olayda kamu zararına yol açan durum, yeni birim fiyat yapılması için gerekli şartlar oluşmamasına rağmen yeni birim fiyat yapılmış olmasından kaynaklanmaktadır.

Buna göre sorumluluğun öncelikle, yeni birim fiyatı İdare adına belirleme yetkisi verilen kamu görevlilerinde olduğu değerlendirilmektedir. Zira anılan kamu görevlileri yeni birim fiyatın yüklenici ile birlikte tespiti aşamasında yeni birim fiyata konu iş kaleminin başka bir pozun içerisinde yer aldığını bilebilecek durumdadır. Diğer bir deyişle İdare adına yeni birim fiyat belirleme yetkisi verilen kamu görevlilerinin yeni birim fiyat yapılması için gerekli şartların oluşmadığını sözleşme ve diğer ihale dokümanlarını inceleyerek öngörmeleri ve buna göre işlem tesis etmeleri gerekmektedir. Bu nedenle söz konusu kamu zararında, yeni fiyat tutanağını düzenleyen, kontrol eden ve onaylayan sıfatıyla imzaları bulunan kamu görevlilerinin birlikte sorumluluğu bulunmaktadır.

Kamu zararına sebebiyet verilen söz konusu olayda ayrıca ödeme emri belgesini harcama yetkisi sıfatıyla imzalayan kamu görevlilerinin de sorumluluğu bulunmaktadır. 5018 sayılı Kanun’a göre harcama yetkilileri, harcama talimatlarının kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından sorumludurlar. Sözleşmede birim fiyatı bulunan bir iş kalemi için İdare ile yüklenicinin bir araya gelerek yeni birim fiyat tanzim etmesi ve ödeme emrinin bu fiyat üzerinden düzenlenmesi aşamasında harcama yetkilisi, yapılan ödemenin ihale dokümanlarına ve mevzuata uygunluğunu kontrol etmeli, yapılacak harcama hukuka aykırı nitelik taşıyorsa söz konusu işlemleri yapmaktan kaçınmalıdır. Somut olayda ise ödeme emri belgelerini harcama yetkilisi sıfatıyla imzalayan kamu görevlilerinin 5018 sayılı Kanun’un kendilerine yüklemiş olduğu yükümlülükleri yerine getirmedikleri anlaşıldığından meydana gelen kamu zararından sorumlu oldukları sonucuna varılmıştır.

Diğer taraftan ödeme emri belgesini gerçekleştirme görevlisi sıfatıyla imzalayan kamu görevlileri ile hakediş raporları üzerinde imzaları bulunan kamu görevlilerinin ise sorumluluklarının bulunmadığı değerlendirilmiştir.

5018 sayılı Kanun’un 33’üncü maddesine göre bir mali işlemin gerçekleştirilmesinde görevli olanların sorumluluğunun belirlenmesinde, bu görevlilerin yetkili ve görevli olması ve yapılan giderin de bu görevlilerce düzenlenen belgeye dayanıyor olması hususlarına bakılması gerekmektedir.

Bahse konu olayda kamu zararına neden olunmasının sebebi sözleşme ve ihale dokümanlarında belirtilen şartlar oluşmaksızın taraflar arasında yeni birim fiyat tutanağı düzenlenmesidir. Bir başka deyişle kamu zararına neden olan asli ve kurucu nitelikteki işlem, hatalı yeni birim fiyat tanzimine ilişkin işlemdir. Ödeme emri belgesini gerçekleştirme görevlisi sıfatıyla imzalayan kamu görevlileri ile hakediş raporları üzerinde imzaları bulunan kamu görevlileri ise yeni birim fiyat belirlenmesine ilişkin işlemde görevli olmadıkları gibi ödemeye esas alınan yeni birim fiyat tutanağı bu görevlilerce de düzenlenmemiştir. Hem gerçekleştirme görevlileri tarafından düzenlenen ödeme emri belgeleri hem de hakedişi düzenleyen kamu görevlileri tarafından hazırlanan hakediş raporları asli ve kurucu nitelikteki işlem olan yeni birim fiyat tutanağı esas alınarak hazırlanmıştır. Bu nedenle ödeme emri belgesini gerçekleştirme görevlisi sıfatıyla imzalayan kamu görevlileri ile hakediş raporları üzerinde imzaları bulunan kamu görevlilerinin yeni birim yapılması sürecinde yer almadıkları dikkate alındığında bahsi geçen kişilerin yapmış olduğu işlemler ile kamu zararı arasında illiyet bağı bulunmadığı anlaşıldığından kendilerine mali sorumluluk yüklenmesi mümkün değildir.

Sorumlulardan müteveffa Harcama Yetkilisi (… Daire Bşk. Yrd.) … ise kendisine sorgu tebliğ edilmeden önce vefat etmiştir.

6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 50’nci maddesinin üçüncü fıkrası hükmü uyarınca … tarih ve … sayılı Ek İlamın 1’inci maddesine ilişkin hüküm dışı kaydının kaldırılmasına,

6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereği işleyecek faizleri ile birlikte ödettirilmesine,

Daire Başkanı … ile Üye …’ün karşı oyları ve oy çokluğuyla karar verildi.

a) Mühendisin bunlarla ilgili olarak Yükleniciye vermiş olduğu herhangi bir talimata uymaktan doğan,

b) Mühendisin özel talimatının olmamasına rağmen, Yüklenicinin özel şartlarda almış olabileceği ve Mühendisin uygun gördüğü gerekli ve yerinde tedbirlerden oluşan ilave masraflar, Mühendisin belgelemesi üzerine İşveren tarafından ödenecektir.’

-20-4 İşverenin riskleri başlığında ‘…. h) Etkisine karşı tecrübeli bir yüklenicinin bile uygun tedbir almasının beklenemeyeceği doğa güçlerinin herhangi birinin yaptıkları’

a) Sözleşmedeki kıyaslanabilecek benzer fiyatlardan uygun olanı kullanılacaktır.

b) Resmi kuruluşların birim fiyatlarından en uygun olanından faydalanılarak sözleşme bazına getirilmek suretiyle,

….

Mühendis ile yüklenici arasında tespit edilen yeni fiyat, İşverenin onayından sonra geçerli olacaktır.’ hükümleri uyarınca yüklenici önceden belirlenen her işi paçal olarak teklif ettiği birim fiyatı üzerinden yapması gerekmektedir. Ancak önceden öngörülmeyen yüklenici ile mühendis ve idarenin ortaklaşa belirlediği durumlarda yeni fiyat oluşturulabilecektir.

Denetçi Raporu ve Hakem Kurulu Kararlarından ‘Enjeksiyon Bünyesine Giren Poliüretan Esaslı Kimyasal Enjeksiyon Malzemesi’ kullanımı …, … ve … tünellerinde uygulandığı anlaşılmaktadır. İdare tarafından hazırlanan/hazırlattırılan dökümanlar, raporlar, sondajlar, analizler sonucu Jeoteknik raporda, tünel güzergahında “ … esas olarak … volkaniti, Markuşa formasyonu, … volkanitleri, … volkanitleri, soğukçam formasyonu ile yersel olarak alüvyon bulunduğu ve soğukçam formasyonunun Km: 16+400-16+810 arasında geçileceği …” öngörülmüş olmasına ve ihaleye teklif verecek isteklilere bu durum bildirilmesine rağmen, uygulamada tünelin S 691 TDM ile açılan bölümünde Km:13+850’den itibaren yer alan kireçtaşlarında sadece süreksizliklerinden orta düzeyde su gelişi olurken karst yapılarına rastlanan bölümlerinde ise birimin çok fazla kırıklı ve çatlaklı olması ve bu bölgelerin su taşıması, ayrıca yoğun tektonizma sonucu oluşan breşik zonların belli yerlerde geçirimsiz bariyer görevi yapması ve arkasında su biriktirmesi TDM ile bu bölgelere rastlandığında su ve malzemenin açılan boşluğa doğru hareket etmesi gibi sorunlarla karşılaşılmış, bu sorunların olduğu bölgelerde öncelikle uygulanan çimento enjeksiyonu başarılı olamayınca bu sefer kimyasal enjeksiyon uygulamasına geçilerek geçirimsizlik tedbirleri alınmıştır. Yüklenici firma basınçlı su gelişinin çimento enjeksiyonu ile engellenememesi üzerine … tarih ve … sayılı yazısında kimyasal enjeksiyon yapılması iş kalemi için yeni birim fiyatı talep etmiş, mühendisin uygun görüşü ve idare onayı ile YF-2 Enjeksiyon Bünyesine Giren Poliüretan Esaslı Kimyasal Enjeksiyon Malzemesi birim fiyatı belirlenmiştir.

Cevap-12: Teklif sahibi, teknik şartnameler, jeolojik raporlar, yerinde yaptığı incelemeler ve tünel inşaatı uygulamaları esnasında kazandığı tecrübeler doğrultusunda yapılması gereken enjeksiyon tipini öngörecek ve teklifini, karşılaşılabilecek sorunların çözümüne uygun yöntemler ve bu yöntemin gerekliliklerini esas alarak hazırlayacaktır. Uygulamada hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın, teklif sahiplerinin paçal olarak hazırlayacağı varsayılacak bu poz kapsamında teklif fiyatına ek bir ödeme yapılmayacaktır. ” hükümleri yer almasına rağmen YF-2 pozu için yeni birim fiyatı oluşturulmuştur.

Denetçi raporu ve yukarıda yapılan açıklamalar, şartname ve zeyilnameler daha önceden bilinen alanlarla ilgili yeni birim fiyat yapılmaması ve ödenmemesi ile ilgilidir. Burada … elindeki yeterli teknik personel, teknolojik donanım ve tünel konusunda yılların deneyimi ile işin yapılacağı alanda belirleyemediği zemin durumunu ihaleye teklif verenlerden beklemesi doğru olmayacaktır. İdare soğukçam formasyonunun Km: 16+400-16+810 arasında geçileceğini yaptığı zemin etüdü ve tecrübeleri ile tespit etmiş iken işin devamı sırasında soğukçam formasyonunun Km:13+850 lerde daha erken çıktığı görülmüştür. Dolayısı ile yaklaşık 3 km önceden beklenmeyen bir durum çıkmış olup bu durumu yüklenici de işveren de daha önceden tespit edememiştir.

Dolayısı ile yüklenici Km: 16+400-16+810 arasında soğukçam formasyonunun bulunduğunu bilerek teklif fiyatını oluşturmuş ve değerlendirmesini buna göre yapmıştır. Gerek şartname gerekse zeyilnamede yapılan açıklamalara göre bu alanda ister çimento isterse diğer kimyasal karışımlar veya sadece bir kimyasal karışım olan poliüretan malzeme kullanılması durumunda yükleniciye bir ek ödeme ve yeni birim fiyat yapılmasını gerektirmeyecektir. Oysa Km:13+850-16+400 arasındaki soğukçam formasyonunu bilmediği ve idarenin de bunu öngöremediği için bu alanda yüklenici, mühendis ve … birlikte 005. Zayıf zeminlerde enjeksiyon yapılması pozu yerine YF-2 Enjeksiyon Bünyesine Giren Poliüretan Esaslı Kimyasal Enjeksiyon Malzemesi yeni birim fiyatı oluşturarak ödeme yapması yüklenicinin de mağduriyetini giderecektir.

Denetçi raporunda, Poliüretan Esaslı Kimyasal Enjeksiyon Malzemesi uygulaması hangi alanda ne kadar uygulandığını tam olarak tespit edememiştir. İdarenin önceden ihale dökümanlarında belirtmediği sonradan ortaya çıkan 13+850 ile 16+400 arası ve başka alanlar baştan tahmin edilemeyen kısım olduğu için Soğukçam formasyonunun bulunduğu alan içinde yapılan YF-2 Enjeksiyon Bünyesine Giren Poliüretan Esaslı Kimyasal Enjeksiyon Malzemesi ödemesi işinde bir kamu zararı oluşmadığı, diğer kısımlarda yapılan (16+400-16+810 arasında) YF-2 pozundan ödemenin ise kamu zararı oluşturması gerekmektedir.

Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde konunun hüküm dışı bırakılarak denetçisine iadesine karar verilmesi gerekir.”